Wat zou het leven toch fijn zijn als niemand er een bijzondere agenda op na hield en gewoon zou zeggen waar het op staat! Lekker duidelijk en straight forward. Maar wat maakt nou dat we dat eigenlijk niet gewoon doen? Waar is het voldoen aan een sociaal geaccepteerde norm van verhullen en verdraaien ontstaan? En belangrijker nog: hoe doorbreek je dat patroon? Lees door en ontdek de mogelijkheden!

Zo erg is het natuurlijk niet, maar vanaf je geboorte richt je je alleen op je eigen behoeften. Honger? Blèr en er komt een moeder met zalige melk. Buikkrampjes? Wèèèh, en je gaat liefkozend op de schouder tot je een boertje hebt gelaten; al dan niet met nog wat melk dat je te gulzig naar binnen had gezogen. Je luier vol? Blèèèr, en hop, daar staat papa klaar om je een schone te geven.

Je leven staat onbevangen in het teken van wat jij wil. Dus als dan ineens een ander kind je autootje of je pop afpakt, dan is dat vervelend en geef je die een mep. Meteen janken, dat kind. Mooi, dat zal hem/haar leren. Ja, mooi…. totdat papa of mama JOU op je sodemieter geeft omdat je die ander geslagen hebt. Je moet gaan delen, mag niet alles voor jezelf houden. Dat vind je natuurlijk niet tof. Als je wat ouder wordt, dan komen er nog meer regels: je ouders verwachten het een en ander van je en als je daar niet aan conformeert, is er straf.

En zo gaat het maar door. “Ohh mama, die meneer is dik!”, “Mam, mam, die mevrouw heeft een kromme neus!”, “Wat heb jij een stomme broek aan zeg!”. Het zijn zomaar van die dingen die je als kind roept. Maar ouders zijn er als de kippen bij om je te corrigeren. Dat mag je namelijk niet zeggen, want oh, oh, oh, de ander zou weleens gekwetst kunnen zijn…

Ja, zo begint jouw “socialisatie proces”. Het begin van vele aanpassingen aan je omgeving. Logisch, want de mens leeft in groepen. Ons succes in aanpassen en samenwerken heeft ons “on top of the foodchain” gebracht. En dus passen we ons aan: ouders, broers, zussen, familie, vrienden, kennissen, konnissen (kennissen die nog niet ontvriend zijn maar ook weer niet ècht een kennis meer zijn), klasgenoten, collega’s, teamgenoten, een leidinggevende, ouderen, jongeren, de maatschappij… verzin het maar.

Het gevolg is, dat als je niet oppast, je steeds verder van jezelf af komt te staan. Vroeger of later wreekt zich dat. Want, als je niet mag benoemen wat zo overduidelijk is, hoe ga je er dan mee om? De Engelsen hebben daar een mooi spreekwoord voor: “The Elephant in the Room”. Iets dat er duidelijk is, maar wat door niemand gezegd wordt. Dat tante Tinie zich elke dag volstopt met vet en zoet eten, zweet als een otter in de zomer en maar niet snapt hoe het kan dat ze niet in haar broek past en denkt dat ze hem misschien te heet gewassen heeft. Ome Ronald die klaagt dat zijn vrouw er met een ander vandoor is, maar zich er geen rekenschap van geeft dat hij al veertien jaar vier avonden in de week aan het werk is en in het weekend alleen aan zichzelf denkt, gaat sporten en op stap is met zijn maten. Dat hij haar voor lief heeft genomen en de opvoeding van de kinderen en het huishouden aan haar heeft overgelaten. Hoe benoem je dat op een sociaal geaccepteerde wijze? En, is dat eigenlijk wel verstandig?

Plato zei het al treffend: “Niemand wordt meer gehaat dan degene die de waarheid spreekt”. Als je jouw waarheid spreekt, dan loop je het risico verguisd te worden. En ik bedoel hier ook echt “jouw” waarheid. Want in mijn optiek is “de” waarheid een kwestie van perspectief. Een definitieve “ultieme” waarheid is er volgens mij niet. Zelfs bewezen wetenschappelijke theorieën worden regelmatig ingehaald door nieuwe, voortschrijdende inzichten. Was dan wat eerst waar was dan ineens niet waar? Wat het nooit waar? Maar wat zegt dat dan over het huidige inzicht en kan iets dan überhaupt ooit “waar” zijn, of blijft het meer een soort van werkhypothese?

Michel Foucault stelde:

“Moedig is de parrhêsiast, de vrijmoedige waarheidsspreker.
De moed tot waarheid betekent dat je een individu bent.
Het betekent ook dat je een grens oversteekt.
Wie de waarheid durft te spreken neemt een risico: om afgewezen te worden, om te kwetsen of om geweld uit te lokken.
De waarheidsspreker zegt de dingen, ook de pijnlijke, zonder voorbehoud en zonder retorische opsmuk, en verbergt niet.
De waarheidsspreker zegt dat wat is!”

En daarmee slaat hij, in mijn optiek, de spijker op zijn kop! Wat weegt zwaarder voor je: de waarheid of de relatie die je met iemand hebt, of misschien wel: nog wil opbouwen? Zeg je tegen een tafelgenote dat ze een stukje peterselie tussen haar tanden heeft zitten? Vertel je je collega dat hij een zweetlucht heeft? Wat nou als je op een drukke netwerkborrel staat en iemand heeft zijn gulp nog open staan… Stap je er dan op af, houd je je mond of ga je er ook geintjes over maken?

Of, nog een stapje verder: wat nou als die vriendin van je haar baan wil opzeggen om een eigen bedrijf te beginnen, maar je weet dat ze haar eigen huis niet opgeruimd kan houden, een enorme chaoot is en meer geld uitgeeft dan er binnenkomt. Wat nou als jij eigenlijk vindt dat ze dat helemaal niet aankan, die verantwoordelijkheid die bij het ondernemerschap komt kijken, al helemaal als ze ook nog eens personeel wil gaan aannemen?

Als je zegt wat je vindt, dan loop je keihard het risico dat je op iemands’ lange tenen gaat stappen. En daar hoef je niet zo gek veel voor te doen. Weleens een vriend, collega, of familielid gehad die jou wel even feedback zou geven? Gewoon, ongevraagd? Is dat feedback, of is dat op een veilige, sociaal geaccepteerde, manier ongezouten kritiek leveren? Werkelijke feedback is zoveel mogelijk ontdaan van oordelen, hoewel het op zichzelf natuurlijk een zienswijze, een perspectief van de feedback-gever is. Hoe dichter de materie verbonden is met je eigenwaarde, hoe groter het risico op gekwetst voelen.

Dat komt ook nogal eens voor bij conflicten op de werkvloer. Taakconflicten noemen ze dat. Het blijkt dat als je je te zeer identificeert met je taak, er problemen kunnen ontstaan bij discussie. Want wat als iemand dan een proces wil veranderen? Dan zou dat in jouw beleving kunnen impliceren dat jij je werk niet goed doet. Tja, en dat laat je natuurlijk niet over je kant gaan, want je werkt je drie slagen in de rondte, en wat weet die collega van die andere afdeling er nou helemaal van? Die flierefluiter! Als er dan, volkomen terechte vragen gesteld worden over zo’n proces, dan zou je de geleverde kritiek als een persoonlijke aanval kunnen beschouwen. Dat helpt natuurlijk niet, want dan is het hek van de dam en de volwassen discussie ver zoek.

De koppeling met eigenwaarde is evident. Als je goed bent in je werk, en mensen waarderen je daarvoor, dan kan je daar een waarde uit ontlenen. Namelijk: dat je ertoe doet. Da’s mooi, maar dan leg je die waardering wel buiten jezelf. Van eigenwaarde: eigen-waarde, is dan geen sprake. En dat brengt een risico met zich mee. Namelijk dat als je wordt aangesproken op je werk, zoals in de voorgaande alinea, en je ben geïdentificeerd met dat werk, je je persoonlijk aangevallen voelt. Wat nou als de ‘tegenpartij’ wint? Dan krijgt je ‘eigen’-waarde een aardige deuk. Hetzelfde geldt als mensen je werk ineens niet meer waarderen omdat er bijvoorbeeld een nieuw technisch snufje is dat je werk overbodig maakt. Eigenwaarde kan je alleen aan jezelf ontlenen, kan je alleen jezelf toekennen.

En daarom is het buiten jezelf leggen van je waarde onverstandig. Je mag leren van waarde te zijn zonder je werk, zonder partner, kinderen, vrienden en wat anderen van je denken.

Een stap verder is bewustzijn. De Zweedse esotericus Henry T. Laurency beschreef diverse vormen van bewustzijn waarin de mens in diens leven werkt. Ik geef een sterk vereenvoudigde interpretatie van een gedeelte van zijn werk in deze context weer.

Er is/zijn:
-Bewustzijn
-Gedachten
-Emoties
-Fysieke ervaringen


Als je een emotie ervaart, dan kan je daarbij een fysieke ervaring gewaarworden. Bedenk je maar eens hoe je lijf voelt als je boos, bang, blij, of verdrietig bent, of als je je schaamt. Al die emoties creëren een lichamelijke sensatie. Hetzelfde geldt voor een gedachte: een emotie triggert bepaalde gedachten. Pas als je erover nadenkt en tijdens zo’n moment als het ware in een helicopterview naar een situatie kijkt, zie je de verschillende ervaringen: gedachten, emoties en fysieke sensaties. Dat opmerken is bewustzijn.

Als je je fysiek niet in orde voelt, kan dat emoties triggeren, die op hun beurt weer zorgen voor gedachten. Maar de keten kan ook ontstaan bij emoties, gevolgd door gedachten, of het houden op gedachten alleen. Denk maar eens aan een lang ziekbed. Dan ga je vroeger of later daar toch iets bij voelen qua emotie. Je voelde je fysiek al rot, maar je bui wordt er niet beter op als je bang bent voor een ernstige ziekte. Daar kan je vervolgens dan weer gedachten over krijgen, die hun eigen leven leiden totdat je je ervan bewust wordt.

Op dat moment, van bewustzijn, kan je de controle pakken. Dan kan je je triggers, je reactiepatronen gaan afpellen en beslissen om er wel of niet in mee te gaan. Dat is ook het punt waarop je kan besluiten om al dan niet ‘gekwetst’ te worden door de woorden van een ander.

Ter illustratie:

Iemand noemt me een ‘eikel’.                                                                                               Fysiek (gesproken woord dat ik met mijn gehoor opvang)

Ik voel mijn borststreek warm worden en mijn vuisten zich ballen              Fysiek

Ik voel me aangevallen en boos                                                                                          Emotie

Ik bedenk me dat ik die persoon een akelig mens vind                                       Gedachte

Ik bedenk me wat ik allemaal terug kan roepen of hem aan kan doen      Gedachte

Ik besef me dat ik kan kiezen wat ik hiermee doe                                                 Bewustzijn

En dan kan je gaan sturen! Met een bewuste keuze om rustig te blijven in plaats van meegaan op de golf van boosheid. Dan kan ik mijn gedachten omvormen, bijvoorbeeld door te denken dat ik boven zulk gedrag sta. Daardoor kan mijn emotie wegvloeien en ook de fysieke sensatie van mijn boosheid verdwijnen. Dan kan ik volwassen handelen.

En dan zijn we rond. Het gaat om je gekwetst voelen. Weet je nog wat je moeder je in die winkel niet wilde laten zeggen tegen die dikke meneer of die mevrouw met die rare neus? OK. We zijn dus bang om gekwetst te worden, maken daarover sociale conventies met betrekking tot wat wel en niet maatschappelijk geaccepteerd is en projecteren dat lekker op onze kinderen. Hoe zinvol is dat? De dingen die overduidelijk zijn, mogen niet benoemd worden…. Zie je de overeenkomst al met onze politieke- en maatschappelijke realiteit?

En hoe zit het dan met verantwoordelijkheid? Ontnemen we anderen niet een kans om te ontwikkelen als we zaken onbenoemd laten? Als iemand overduidelijk dik is en niemand benoemt het; sterker nog: de directe omgeving gaat confrontaties uit de weg en praat lekker mee over zware botten, dat het in de familie zit, erfelijk is, komt door het stoppen met roken en meer van dat soort kulsmoezen, hoe precies helpt die persoon dat dan? Is werkelijke liefde dan iemand zichzelf de vernieling in laten helpen omdat jij iemand niet wil kwetsen? En eigenlijk niet alleen omdat je de ander niet wil kwetsen, dat is waarschijnlijk je eigen mindfuck. In werkelijkheid ben je bang voor de confrontatie, om de ander kwijt te raken. Dat is dus je eigen kwetsbaarheid. En die is regelrecht verbonden met je eigenwaarde!

Als je meepraat in dit voorbeeld, als je dingen onbenoemd laat, terwijl je iemand fysiek en emotioneel ziet aftakelen net zolang tot ze zichzelf ziek eten…. hoe exact verschilt dat principe dan van iemand die niet kan zwemmen het water in zien lopen tot een punt waar hij/zij niet meer kan staan en verdrinkt?

Echte liefde is niet per sé soft. Echte liefde kan keihard zijn. Als je je kinderen nooit grenzen stelt, zullen ze opgroeien tot onevenwichtige egoïsten. En dus stel je grenzen. Niet omdat het leuk is, niet omdat het makkelijk is, maar omdat je van ze houdt en je beseft dat ze grenzen nodig hebben om tot gezonde volwassenen te ontwikkelen.

Heb je een keuze. Een keuze om mee te gaan in de softe hypocrisie van de hedendaagse maatschappij, of bij jezelf te blijven en zaken te benoemen zoals jij ze ziet. En dan wel met respect voor de persoon. Ik was 35 kilo geleden gewoon dik. Ruim 130 kilo bij 187 cm is gewoon echt dik. Niet gezet, niet zwaarlijvig, maar dik. D. I. K. Dik! Oh ja! Ik ben ook een man. Ik heb ook blond haar. Ben wit of blank, maakt mij niet uit hoe jij het wil noemen. En koppig en soms belerend. Maar ik ben ook betrokken, volhardend en lief. En bij tijd en wijle knettergestoord! En het is allemaal goed.

Als je dichter bij jezelf en bij een gezonde balans komt, leer je om te gaan met je kwetsbaarheid. Leer je dat je bepaald gedrag vertoont om jezelf te beschermen tegen de ‘boze buitenwereld’. Een coping mechanisme heet dat. Als je dat in bewustzijn doorziet, kan je op een andere manier met die kwetsbaarheid omgaan en hoef je niet in je oude gedrag te vervallen. Hoe meer mensen dat doorhebben, hoe meer we een samenleving kunnen creëren met stabiele volwassen individuen die hun waarheid respectvol kunnen uitspreken zonder bang te hoeven zijn bewust gekwetst te worden.

Een voorbeeld? Stel je hebt een afspraak met iemand gemaakt omdat die persoon iets van je wil leren, of die je hulp heeft gevraagd. Je hebt tijd vrij gemaakt tussen de bedrijven door of in je vrije tijd. Dan komt op de dag van de afspraak het verzoek binnen om de afspraak te verzetten omdat hij of zij iets anders leuks gaat doen die avond. Wat gebeurt er dan bij je als je er moeite voor hebt gedaan om ruimte te maken. Je zou best kunnen balen. En dan? Houd je dan je mond en doe je alsof er niets is gebeurd? Hoe beïnvloedt dat je verhouding en wordt het dan awkward als jullie elkaar een volgende keer zien? Of heb je er misschien ineens helemaal geen trek meer in om te helpen?

Hoe dan ook, blijft het raar als je dit niet communiceert: er is bij jou wat gebeurd en de ander weet van niets. Je kunt die ander dat niet aanrekenen; het wel of niet benoemen van hoe het op jou overkomt is jouw eigen verantwoordelijkheid. Het wrange gevoel waarmee je blijft zitten als je het niet benoemt, is je eigenwaarde die een deuk heeft gekregen, net als je zelferkenning en je zelfvertrouwen. Die laatste omdat je jezelf niet kunt vertrouwen om voor je eigenwaarde op te komen. Ik zie het dan ook als een plicht aan jezelf en de ander om dit soort zaken te benoemen. Dan houd je de verhoudingen zuiver en respectvol.

Let wel: het is aan te raden om een feedback-respons-formule als deze te gebruiken en niet ongenuanceerd te gaan spuien. We gaan immers voor volwassen communicatie.

Toen jij …… (zei/deed/ etc)                                                                      Feitelijke gebeurtenis

Kwam dat bij mij ………  over                                                                 Jouw ervaring

Ik zou graag hebben dat je voortaan ….                                         Jouw wens voor de toekomst

Wat denk jij daarvan?                                                                             Opening voor de ander om zijn/haar input te geven; communicatie is tenslotte tweerichtingsverkeer

Het leven heeft nu eenmaal de neiging om af en toe een lesje of gewoon shit op je pad te gooien. Ook nogal eens door een ander zonder de bedoeling om je bewust te kwetsen. Leg dat nu eens een keer niet buiten jezelf, pak het op (het is tenslotte jouw shit), pel het af, deal ermee en ontwikkel jezelf. When life gives you lemons, you look for the Tequilla!!!

En on that bombshell: onthoudt: Life’s Great when you Mindyourownbiznizz!!!

Meer over dit onderwerp kan je vinden in de volgende boeken:

De moed tot waarheid
Michel Foucault , Boom, ISBN: 9788461050250

De geheimen van de ziel
Kees en Marijke Aaldijk, Uitgeverij Elmar B.V., ISBN: 9789038919539

Afspreken en aanspreken
Willem Verhoeven, Associatie voor Coaching, SKU: 9789075353136